Online Ψυχολογικά Τεστ

(το άρθρο θα το βρείτε δημοσιευμένο και στη βιβλιοθήκη των άρθρων υγείας του Boodadoc 24/7))

Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι αναφορές στο διαδίκτυο για τα ψυχολογικά τεστ και τη δυνατότητα συμπλήρωσης τέτοιων τεστ on line. Τα τεστ αυτά ποικίλουν σε περιεχόμενο, ενώ τα περισσότερα είναι σύντομα και υπόσχονται να σκιαγραφήσουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ή και να δώσουν πληροφορίες για την ψυχική κατάσταση του ατόμου που τα συμπληρώνει. Πριν απαντήσουμε στο πόσο αξιόπιστα είναι αυτά τα εργαλεία, ας δούμε πολύ σύντομα τί είναι τα ψυχομετρικά τεστ.

Τι είναι τα ψυχομετρικά τεστ

Στην επιστήμη της ψυχολογίας, αναπτύχθηκε ένας κλάδος, η ψυχομετρία, που ασχολείται με τους μετρήσιμους παράγοντες, οι οποίοι δίνουν αντικειμενικές πληροφορίες για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Για κάθε παράγοντα που θέλουμε να μετρήσουμε, δυνητικά μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ψυχομετρικό εργαλείο, ένα τεστ. Η κατασκευή όμως, ενός τέτοιου τεστ που να είναι έγκυρο, αξιόπιστο και σταθμισμένο σε έναν συγκεκριμένο πληθυσμό π.χ. στον ελληνικό ή σε εφήβους, δηλαδή, που μετρά με ακρίβεια αυτό που υπόσχεται, είναι μια απαιτητική, δαπανηρή και χρονοβόρα διαδικασία και απαιτεί εξειδίκευση.  Συνήθως τα τεστ αποτελούνται από προτάσεις, εύκολες στην κατανόηση και οι απαντήσεις είναι κλειστού τύπου (ναι / όχι) ή πολλαπλών επιλογών (σε μια 5βαθμη ή 7βαθμη κλίμακα π.χ. διαφωνώ απόλυτα, διαφωνώ, ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, συμφωνώ, συμφωνώ απόλυτα). Τα αξιόπιστα τεστ διαθέτουν δείκτες ανίχνευσης ψεύδους/ειλικρίνειας και προσπάθειας αλλοίωσης των αποτελεσμάτων κατά τη συμπλήρωση, π.χ. αν κάποιος απαντάει τυχαία ή ακολουθώντας ένα μοτίβο απαντήσεων ή συγκαταβατικά (όπως θα περίμενε ο εξεταστής).

Είναι σημαντικό να αναφερθεί, ότι από τα τέλη του 19ου αιώνα, που ξεκίνησαν οι πρώτες συστηματικές προσπάθειες κατασκευής τεστ μέχρι και σήμερα, η ψυχομετρία έχει εξελιχθεί πάρα πολύ. Στην εποχή μας κυκλοφορούν μια πληθώρα τεστ, τα οποία χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά από τους ειδικούς, πιστοποιημένους ψυχολόγους, ψυχιάτρους ή συμβούλους σταδιοδρομίας, για να τεκμηριώσουν την κλινική αξιολόγηση του εξεταζόμενου, την εκτίμηση της εξέλιξης της θεραπείας του ή την ανίχνευση χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και του εντοπισμού των ατομικών διαφορών των συμπεριφορών του. Θέλει λοιπόν ιδιαίτερη προσοχή και είναι επιπόλαιο να βγάλει κάποιος συμπεράσματα για τη δική του προσωπικότητα ή κάποιου άλλου, απλά και μόνο συμπληρώνοντας ένα τυχαίο τεστ που βρήκε στο διαδίκτυο. Ωστόσο οι πληροφορίες που δίνουν τα αποτελέσματα των τεστ που υπάρχουν ελεύθερα στο διαδίκτυο, μπορούν κατά περίπτωση, να παρακινήσουν το άτομο που συμπληρώνει το τεστ, είτε να ζητήσει έγκαιρα βοήθεια, προλαμβάνοντας έτσι την εξέλιξη ψυχικών διαταραχών, είτε να συζητήσει διλήμματα επαγγελματικής σταδιοδρομίας.

Τι είδους τεστ κυκλοφορούν και σε τι χρησιμεύουν;

Τα τεστ που κυκλοφορούν σήμερα μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες, σε εκείνα που συμβάλλουν στη(ν):

• διάγνωση ψυχοπαθολογικών καταστάσεων όπως π.χ. καταθλιπτικής διαταραχής, γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, κοινωνικής φοβίας ή σοβαρές διαταραχές της προσωπικότητας,
• διάγνωση και αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών για τον εντοπισμό π.χ. μαθησιακών δυσκολιών ή τεστ νοημοσύνης και
• επιλογή επαγγέλματος ή/και την καταλληλότητα για μια θέση εργασίας.

Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται τεστ προσωπικότητας που χορηγούνται από ειδικούς ψυχολόγους και ψυχιάτρους και διερευνούν τον τρόπο που ένα άτομο σκέπτεται και αντιδρά, σε διάφορες καταστάσεις και μπορούν να εντοπίσουν την ψυχολογική κατάσταση και διαταραχές της προσωπικότητάς του. Οι πληροφορίες που δίνουν αφορούν την χρονική περίοδο που συμπληρώθηκε το τεστ και όχι για όλη τη ζωή του ατόμου.  Στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται τεστ ανίχνευσης ικανοτήτων και δεξιοτήτων μαθητών σε όλο το ηλικιακό φάσμα από το νηπιαγωγείο μέχρι τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Χορηγούνται από ψυχολόγους και παιδαγωγούς εξειδικευμένους στην ειδική αγωγή, και βοηθούν στον έγκαιρο εντοπισμό των μαθητών που χρειάζονται υποστήριξη στη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι πληροφορίες που δίνουν και πάλι αφορούν τη συγκεκριμένη περίοδο που πραγματοποιείται το τεστ.

Στην τρίτη κατηγορία περιλαμβάνονται τεστ γνώσεων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων, αξιών, ενδιαφερόντων, κριτικής σκέψης, στρατηγικής κλπ που χορηγούνται από ψυχολόγους και συμβούλους σταδιοδρομίας και στοχεύουν στο να διαπιστώνουν σε ποιο βαθμό το άτομο διαθέτει τις συγκεκριμένες ικανότητες και δεξιότητες κλπ που μετρά το τεστ, καθώς και στην πρόβλεψη της ανταπόκρισης ενός υποψήφιου σε ένα συγκεκριμένο ρόλο, στο χώρο της εργασίας του, δηλαδή την καταλληλότητά του για τη συγκεκριμένη θέση και όχι μόνο. Οι πληροφορίες που δίνουν και πάλι αφορούν τη συγκεκριμένη περίοδο που συμπληρώνεται το τεστ. Βρίσκουν ιδιαίτερη εφαρμογή στην επιλογή προσωπικού σε χώρους εργασίας, στην καλύτερη προετοιμασία ενός ατόμου για μια επικείμενη συνέντευξη, αλλά και τον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων ή των ανέργων.

Ποια ψυχομετρικά εργαλεία να επιλέξω;

Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η συμπλήρωση των ψυχομετρικών τεστ πέρασε από τον παραδοσιακό τρόπο (συμπλήρωση με μολύβι και χαρτί στο γραφείο ενός ειδικού), στην συμπλήρωση μέσω υπολογιστή και την πλήρη αυτοματοποίηση κάποιες φορές. Καθώς παλαιότερα την επιλογή του τεστ έκανε αποκλειστικά ο ειδικός, η νέα συνθήκη οδηγεί σε μια αναγκαστική διάκριση :  α) Τα διαγνωστικά τεστ που ένας ειδικός επιλέγει υπεύθυνα και είναι τα ενδεδειγμένα σε κάθε περίπτωση. Αυτά συμπληρώνονται συνήθως παρουσία του εξεταστή και επιπλέον είναι πολύτιμες και οι δικές του παρατηρήσεις στην τελική εκτίμηση και β) τα ψυχαγωγικά τεστ που κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο και κάποιος μπορεί να επιλέξει μόνος του. Είναι αυτονόητο ότι η βαρύτητα της αξιολόγησης στις δύο περιπτώσεις είναι διαφορετική, με τη ζυγαριά της αξιοπιστίας να γέρνει στα πρώτα.

Πως αναγνωρίζω τον κατάλληλο θεραπευτή εάν θέλω να κάνω ένα ψυχομετρικό τεστ;

H επιλογή του κατάλληλου ειδικού για την περίπτωση που κάποιος επιθυμεί να κάνει ένα τεστ, δε διαφέρει από τα κριτήρια επιλογής ενός καλού ψυχοθεραπευτή. Για την ακρίβεια κάποιος χρειάζεται να αναζητήσει έναν ειδικό που είναι αποδεδειγμένα καταρτισμένος στο γνωστικό του αντικείμενο, με εμπειρία και εποπτευόμενη εκπαίδευση. Ειδικότερα στην πρώτη περίπτωση χρειάζεται να έχει πιστοποίηση στη χορήγηση και αξιολόγηση του τεστ. Και πως διαπιστώνει κανείς την εμπειρία του ειδικού; Μα φυσικά ελέγχοντας την αλήθεια όσων δηλώνει ο ειδικός.


Σημείωση : Οι ψυχολόγοι και σύμβουλοι σταδιοδρομίας της Δια Βίου Ανέλιξη ΚοινΣΕπ είναι εξειδικευμένοι στη χορήγηση και αξιολόγηση έγκυρων και σταθμισμένων εργαλείων όπως το τεστ προσωπικότητας ΜΜPI-2 και τα τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού και σταδιοδρομίας e-mellon της εταιρείας ISON Psychometriaca.